2018'de yapılan milletvekili seçim sisteminde partilerin seçim çevrelerinden çıkaracakları milletvekili sayıları öncelikle ittifak esasına göre yapılıyordu. Bu, şu anlama geliyordu, oy pusulaları birleştirildikten sonra öncellikle ittifakların aldıkları oy oranı belirleniyor, ittifakların oy toplamlarına göre d'hont sistemine göre milletvekili sandalyeleri ittifaklara paylaştırılıyor; ardından da ittifakın kendi içinde hangi partinin kaç vekille temsil edileceği yine d'hont sistemine göre belirleniyordu. Hükümet kanadı 2022'de yaptığı değişiklikle milletvekili dağıtımında ittifak esaslı dağıtım usulü kaldırıldı ve her partinin kendi oyuyla d'hont hesaplaması yapılması kanunlaştırıldı.
(d'hont sistemi uzun yıllardır Türkiye de dahil dünyanın pek çok ülkesinde uygulanan ve bir partinin o seçim çevresinde aldığı oy oranının önce bire, sonra ikiye, sonra üçe, dörde, beşe.. bölünmesi yoluyla sandalye dağıtımını yapan sisteme verilen isim.)
2018 seçimi önceki düzenlemeyle yapılması kimi illerde neticeye doğrudan doğruya etki etti. Örneğin en çarpıcı örneklerden biri olan Elazığ'da hesaplama şu şekilde yapıldı.
Elazığ İlinde Çıkacak Milletvekili Sayısı: 5
AKP: 191.079
MHP: 47.558
CHP : 37.751
HDP : 35.460
İYİ : 26.987
SP : 6.199
Cumhur İttifakı Toplamı: 238.637
Millet İttifakı Toplamı: 70.937
Cumhur İttifakı 238.637'yle ilk milletvekilliğini kazandı, 238.637/2 millet ittifakı oyundan hala fazla olduğu için ikinci vekilliği de Cumhur ittifakı aldı, 238.637/3 hala millet ittifakı oyundan fazla olduğu için ilin üçüncü vekilliği de cumhur ittifakına gitti, ancak 70.937 238.637/4'ten büyük olduğu için millet ittifakı bir vekillik kazandı. İlin son vekilliğini de 238.637/4'le cumhur ittifakı kazandı. Buna göre 2018 seçimlerinde Elazığ'dan Cumhur İttifakı 4, Millet İttifakı 1 vekil çıkarmış oldu. İttifakın kendi iç hesaplamasında AKP oyunun dörtte biri dahi MHP oyların fazla olduğu için AKP 4 vekil çıkarırken Millet İttifakı'nın en çok oy alan partisi CHP de 1 vekillik kazanmış oldu. MHP, CHP'den 10 bin oy fazla almış olmasına rağmen Elazığ'dan TBMM'ye temsilci gönderemedi.
Elazığ örneğinde de gördüğümüz üzere bazı seçim çevrelerinde CHP ve İYİ'nin tek başlarına vekil çıkarma ihtimalleri yokken vekil dağılımına toplam ittifak oylarıyla girdikleri için iki yarım vekil oyları bir tam vekil oyuna denk geldi ve Millet İttifakı parlamentoya girebildi. Son değişiklik tam da bunun önünü kesmek için ittifaklara göre dağılımı ortadan kaldırdı. Seçmenin elinden oy verdiği partiye faydası olmasa bile partisinin ittifak yaptığı partilere katkı yapma böylelikle alınmış oldu. Örneğin İyi Parti'ye oy veren seçmen "Partime yaramasa bile CHP'ye bir vekil kazandırabilirim" düşüncesiyle oy kullanabilirken 14 Mayıs 2023 seçimlerinde ittifak yapsın yapmasın her parti sadece kendi oyuyla d'hont hesaplamalarına girecek ve bu da meclis aritmetiğinde önemli değişikliklere yol açacak.
2018 seçimlerindeki ittifak sistemi özellikle AKP'nin yüksek oy aldığı ve çoğunlukla az sayıda milletvekili çıkaran illerde muhalefet partileri lehine sonuç yarattı. Örneğin CHP tek başına vekil çıkarma ihtimali bulunmayan Yozgat, Osmaniye, Şanlıurfa, Kastamonu, Niğde, Nevşehir gibi illerde İyi Parti'nin "fena oy almaması" sayesinde (Şanlıurfa'da Saadet Partisi de denkleme dahil oldu) milletvekili çıkarma şansı bulabildi. 2018 sonuçları açık bir şekilde ortaya koyuyor ki; ittifak hesaplama sistemi en çok Adalet ve Kalkınma Partisi'nin vekil sayısını olumsuz etkilerken bu durumdan en karlı çıkan muhalefet ittifakının büyük partisi olan Cumhuriyet Halk Partisi oldu. İyi Parti de kimi illerde CHP oyları sayesinde 6 fazla sandalye ile Meclis'te temsil edilme olanağı buldu. Milliyetçi Hareket Partisi ise bu vekil dağılımında önceliğin ittifaklara verilmesi nedeniyle 3 milletvekili kaybetti. İşte bu tablo üzerine iktidar kanadı seçim kanununda değişiklik yaparak ittifak öncelik veren sistemi değiştirdi. Önemli bir not olarak belirtelim 2018'deki sistem hiçbir ittifaka dahil olmayan Halkların Demokratik Partisi'nin her seçim çevresinde aleyhine çalışmışken yeni düzenleme ile HDP de daha fazla vekille temsil olanağı bulabilecek (2023 seçimlerinde kurulan Emek ve Özgürlük İttifakı partilerinin ayrı listelerle seçime girmesi durumunda partilerin alacakları olası oylara göre bu ihtimal de değişkenlik gösterebilir).
Eğer 2018 seçimlerinde eski sistem değil de mevcut sistem uygulanmış olsaydı;
Adalet ve Kalkınma Partisi: Muhalefet partilerinin toplam oyları nedeniyle bir sandalye az kazandığı 15 seçim çevresinde bir fazla vekillik çıkaracak; bu vekilliklerin 11'ini Cumhuriyet Halk Partisi'nden 4'ünü de İyi Parti'den alacaktı. Ancak yine aynı sistem nedeniyle ortağı Milliyetçi Hareket Partisi'nin oylarının denkleme katılması nedeniyle çıkardığı 4 vekilliği kaybedecek; bunların 2'sini Cumhuriyet Halk Partisi'ne 2'sini de Halkların Demokratik Partisi'ne verecekti. (295 milletvekili yerine 306 milletvekili çıkaracaktı.)
Cumhuriyet Halk Partisi: İttifak hesaplaması nedeniyle kendi oyuyla milletvekili çıkaramayacağı veya daha az sayıda sandalye kazanacağı 17 seçim çevresinde fazladan milletvekili çıkarmıştır. Bu sandalyelerin 11'ini Adalet ve Kalkınma Partisi'nden 5'ini Milliyetçi Hareket Partisi'nden 1'ini ise Halkların Demokratik Partisi'nden kazanmıştır. Ancak aynı sistem nedeniyle 4 seçim çevresinde kendi oyuyla çıkarabileceği vekil sayısından bir az sandalye kazanmıştır. Bu koltuklardan 2'si Adalet ve Kalkınma Partisi'ne 2'si de Milliyetçi Hareket Partisi'ne gitmiştir. (146 milletvekili yerine 133 milletvekili çıkaracaktı.)
Halkların Demokratik Partisi: Hiçbir ittifaka dahil olmadığı için ittifak sistemi her seçim bölgesinde aleyhine çalışmıştır ve bu sistem nedeniyle vekil çıkarabileceği 3 bölgede vekil çıkaramamış, 2 bölgede ise daha az sayıda vekil çıkarmıştır. Bu sandalyelerin 2'si Adalet ve Kalkınma Partisi'ne 1'i Cumhuriyet Halk Partisi'ne 1'i Milliyetçi Hareket Partisi'ne 1'i de İyi Parti'ye gitmiştir. (67 milletvekili yerine 72 milletvekili çıkaracaktı.)
Milliyetçi Hareket Partisi: İttifak esaslı hesaplama MHP'ye de yaramamıştır. Millet İttifakı oylarının hesaplamaya birlikte girmesi nedeniyle kendi oyuyla vekil çıkarabileceği 5 seçim çevresinde sandalyelerini Cumhuriyet Halk Partisi'ne 1 seçim çevresinde ise İyi Parti'ye kaptırmıştır. Yine aynı sistem nedeniyle Cumhuriyet Halk Partisi'nden 2, Halkların Demokratik Partisi'nden 1 milletvekilliği almıştır. (49 milletvekili yerine 52 milletvekili çıkaracaktı.)
İyi Parti: Özellikle İç Anadolu, İç Ege, Karadeniz bölgelerinde aldığı oylarla Cumhuriyet Halk Partisi'nin sandalye kazanmasına sebep olurken 6 seçim çevresinde de Cumhuriyet Halk Partisi oyları sayesinde vekil çıkarmıştır. Bu sandalyelerin 4'ünü Adalet ve Kalkınma Partisi'nden 1'ini Hakların Demokratik Partisi'nden 1'ini de Milliyetçi Hareket Partisi'nden azaltmıştır. Sistem hiçbir seçim çevresinde İyi Parti aleyhine sonuç doğurmamıştır. (43 milletvekili yerine 37 milletvekili çıkaracaktı.)
MEVCUT SİSTEM 2018'DE UYGULANSAYDI
CHP'den AKP'ye Geçecek Sandalyeler: Yozgat, Şanlıurfa, Samsun, Ordu, Kütahya, Konya, Kırıkkale, Karaman, Karabük, İstanbul 3, İstanbul 2
İYİ'den AKP'ye Geçecek Sandalyeler : Sakarya, Ankara 3, Aksaray, Afyon
CHP'den MHP'ye Geçecek Sandalyeler : Osmaniye, Niğde, Nevşehir, Kastamonu, Elazığ
AKP'den CHP'ye Geçecek Sandalyeler : Isparta, Erzincan
AKP'den HDP'ye Geçecek Sandalyeler : Hakkari, Aydın
MHP'den CHP'ye Geçecek Sandalyeler : Eskişehir, Mersin
İYİ'den MHP'ye Geçecek Sandalyeler : Trabzon
MHP'den HDP'ye Geçecek Sandalyeler : İzmir 1
İYİ'den HDP'ye Geçecek Sandalyeler : Erzurum
CHP'den HDP'ye Geçecek Sandalyeler : Adıyaman
